กาฬสินธุ์ศิลปินแห่งชาติเปิดตำนานพระพันปีหลวง

คุณแม่คำสอน สระทอง ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ ชาวบ้านโพน อ.คำม่วง จ.กาฬสินธ์ เปิดตำนานพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ต่อพระอัจฉริยภาพและสายพระเนตร ในการส่งเสริมการทอผ้าไหมแพรวาจนกลายเป็น “ผ้าไหมแพรวาผืนผ้าแห่งแผ่นดิน” สร้างรายได้เข้าจังหวัดปีละกว่า 500 ล้านบาท

แม่คำสอน สระทอง ศิลปินแห่งชาติ ปี 2559 เปิดตำนานผ้าไหมทอมือผู้ไทยบ้านโพน กว่าจะเป็น “วิจิตรแพรวา ราชินีแห่งไหม” ด้วยสายพระเนตรยาวไกล จากผืนผ้าเพียง 1 วา ได้กลายเป็นแพรวาผืนผ้าแห่งแผ่นดิน ที่สร้างอาชีพเสริมและรายได้ให้กับชาวผู้ไทยบ้านโพน และสร้างรายได้เข้าจ.กาฬสินธุ์ ปีละกว่า 500 ล้านบาท

เมื่อวันที่ 29 ตุลาคม 2568 ผู้สื่อข่าวรายงานว่า ที่วัดป่ารังสีปาลิวัน บ้านโพน ต.โพน อ.คำม่วง จ.กาฬสินธุ์ ซึ่งเป็นหนึ่งในเส้นทางเสด็จพระราชดำเนิน ของ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง คุณแม่คำสอน สระทอง ในวัย 86 ปี (ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ ด้านประณีต ทอผ้า) ประจำปี 2559 ซึ่งเป็นชาวผู้ไทยบ้านโพน ได้นำสมาชิกกลุ่มสตรีทอผ้าไหมแพรวาบ้านโพน ออกตามรอยเสด็จพระราชดำเนิน ซึ่งที่วัดแห่งนี้

ทั้งนี้ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้เสด็จพระราชดำเนินมาพร้อมกับพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) ในปี พ.ศ.2520 จนเกิดพระราชดำริรังให้ชาวบ้านโพน ทอผ้าแพรวาถวาย และมีการพัฒนาจนกลายเป็นผ้าแพรวาที่ถูกขนานนามว่าเป็น “ราชินีแห่งไหม“ เป็นผืนผ้าแห่งแผ่นดิน ที่แต่ละผืนจะมีเพียงผืนเดียวในโลก

คุณแม่คำสอน สระทอง วัย 86 ปี (ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ ด้านประณีตทอผ้า) ประจำปี 2559 เล่าให้ฟังด้วยความปลื้มใจด้วยพระบารมีปกเกล้าปกกระหม่อมว่า จากการเสด็จของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในปี พ.ศ. 2520 ซึ่งได้ทรงเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมพสกนิกรที่ อ.คำม่วง จ.กาฬสินธุ์ ครั้งนั้น ชาวผู้ไทยบ้านโพนได้เข้าเฝ้ารับเสด็จ โดยแต่งกายชุดพื้นเมืองผู้ไทย และที่งดงามสะดุดตาเป็นอย่างยิ่ง คือ ผืนผ้าไหมแพรวาสีแดง ที่พันเฉียงทับชุดพื้นเมืองของชาวผู้ไทย ในครั้งนั้นสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้ทรงทอดพระเนตรเห็นชาวผู้ไทยแต่งกายด้วยชุดอัตลักษณ์ มาเฝ้ารอรับเสด็จ จึงตรัสว่า “ผ้านี้มาจากไหน อยากได้สวย มีไหม จะทำให้ได้ไหม”

เมื่อชาวผู้ไทยตอบว่าได้เพคะ วันต่อมาสมเด็จพระนางเจ้าฯ จึงโปรดให้นางพระกำนัล นำเส้นไหมมาให้ชาวบ้านที่บ้านโพนทำการทอ

”เมื่อชาวบ้านทอผ้าเสร็จ ได้นำไปทูลเกล้าฯถวาย ที่พระราชวังไกลกังวล โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ชาวบ้านเข้าเฝ้า เมื่อสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงเสด็จต่อหน้าชาวบ้านที่เข้าเฝ้า พระองค์ได้ทรงเอ่ยพระราชดำรัสออกมาว่า “ใครๆก็ชมว่าเราสวย”

ซึ่งในครั้งนั้น พระองค์ได้ทรงฉลองพระองค์ด้วยชุดเดรสผ้าไหมมัดหมี่ และทรงพาดผ้าไหมแพรวาที่ชาวบ้านนำมาทูลเกล้าถวาย ในวันนั้นมีการแสดงฟ้อนผู้ไทยถวาย โดยสตรีชาวผู้ไทยสวมใส่ชุดอัตลักษณ์ผู้ไทยกาฬสินธุ์ มีคุณแม่คำสอน สระทอง (ศิลปินแห่งชาติ) เป็นคนร้องหมอลำ

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงทอดพระเนตรการแสดงและมีพระราชดำรัสว่า “คนที่รำดีดีออกมานี่หน่อย คำสอนนั่นแหละ” แม่คำสอนจึงเดินไปเข้าเฝ้าฯ พระองค์ได้ตรัสกับแม่คำสอนว่า “สวยนะชุดที่ใส่เอามาจากไหน ใครเป็นคนทำเอาผ้าจากไหน ผ้าซิ่นก็เข้ากัน” แม่คำสอนตอบว่า “ผ้าของย่าค่ะ แต่ผ้าซิ่นทำเองค่ะ เป็นชุดประจำเผ่า

นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณ ที่องค์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีได้ทรงส่งเสริมให้ชาวผู้ไทยในพื้นที่ จ.กาฬสินธุ์ได้มีการพัฒนางานหัตถศิลป์ซึ่งเกิดจากภูมิปัญญาที่ได้รับการสืบทอดจนสามารถต่อยอดเป็นสินค้าที่มีชื่อเสียง ทั้งในระดับประเทศและโด่งดังไปทั่วโลก พระองค์ทรงรับเอาการทอผ้าไหมแพรวาเข้าไว้ในโครงการศิลปาชีพ และทรงฉลองพระองค์ด้วยผ้าไหมแพรวาของชาว จ.กาฬสินธุ์สร้างความปลาบปลื้มให้กับชาว จ.กาฬสินธุ์เป็นอย่างมาก” คุณแม่คำสอน เล่าในที่สุด

สำหรับพัฒนาการ ด้านการส่งเสริมผ้าไหมวิจิตรแพรวา ด้วยความโดดเด่นที่เป็นเอกลักษณ์ลายบนผืนผ้าโบราณของชาวผู้ไทยบ้านโพน ภายหลังจากที่มีการพัฒนาการจากผ้าด้วยมือที่มีขนาดเพียง 1 วา ปัจจุบันได้กลายเป็นผืนผ้า ที่สามารถนำมาตัดเป็นชุด โดย ในปี 2560 ที่เวสต์เกต ฮอลล์ ชั้น 4 เซ็นทรัลพลาซา เวสต์เกต จ.กาฬสินธุ์ ได้รับอนุมัติงบกลุ่มจังหวัดร้อยแก่นสารสินธุ์ นำผ้าไหมแพรวาที่ผ่านการพัฒนาไปเปิดตลาด และจัดแสดง ภายใต้ ชื่องาน ว่าพราวพัสตรา แพรวาผืนผ้าแห่งแผ่นดิน ที่มีการนำดีไซน์เนอร์ทั่วฟ้าเมืองไทย ทำการออกแบบเครื่องแต่งกาย โดยใช้ผ้าไหมแพรวา ถือเป็นการเปิดตลาดแฟชั่นแพรวาที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในประเทศไทย เกิดการซื้อขายสร้างรายได้หมุนเวียนให้จ.กาฬสินธุ์ ปีละกว่า 500 ล้านบาท การแสดงแบบมีการนำนายแบบ นางแบบชื่อดังเข้าร่วมถ่ายทอดความงดงามของผืนผ้าไหมแพรวา

ครั้งนั้น คุณแม่คำสอน สระทอง ศิลปินแห่งชาติ ด้านทัศนศิลป์ ประณีต ทอผ้า ได้ร่วมแสดงเล่าตำนานของพระราชชนนีพันปีหลวง ที่ถือเป็นการต่อยอดพระราชปณิธานของ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทำให้ผ้าไหมวิจิตรแพรวาชาวบ้านโพน เป็นที่สนใจของประชาชนทั่วโลก กลายเป็นตำนานความสำเร็จที่ยิ่งใหญ่ของพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่มีพระอัจฉริยภาพและสายพระเนตรยาวไกลมอบให้ กลายเป็นสมบัติของแผ่นดินที่ทรงคุณค่ายิ่ง